حَدَّثَنَا أَبُو الْقَاسِمِ خَالِدُ بْنُ خَلِيٍّ قَاضِي حِمْصَ قَالَ : حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ حَرْبٍ قَالَ : حَدَّثَنَا الْأَوْزَاعِيُّ أَخْبَرَنَا الزُّهْرِيُّ عَنْ عُبَيْدِ اللَّهِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عُتْبَةَ بْنِ مَسْعُودٍ عَنْ ابْنِ عَبَّاسٍ : أَنَّهُ تَمَارَى هُوَ وَالْحُرُّ بْنُ قَيْسِ بْنِ حِصْنٍ الْفَزَارِيُّ فِي صَاحِبِ مُوسَى، فَمَرَّ بِهِمَا أُبَيُّ بْنُ كَعْبٍ فَدَعَاهُ ابْنُ عَبَّاسٍ فَقَالَ : إِنِّي تَمَارَيْتُ أَنَا وَصَاحِبِي هَذَا فِي صَاحِبِ مُوسَى الَّذِي سَأَلَ السَّبِيلَ إِلَى لُقِيِّهِ، هَلْ سَمِعْتَ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يَذْكُرُ شَأْنَهُ؟، فَقَالَ أُبَيٌّ : نَعَمْ سَمِعْتُ النَّبِيَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يَذْكُرُ شَأْنَهُ يَقُولُ { بَيْنَمَا مُوسَى فِي مَلَإٍ مِنْ بَنِي إِسْرَائِيلَ، إِذْ جَاءَهُ رَجُلٌ فَقَالَ : أَتَعْلَمُ أَحَدًا أَعْلَمَ مِنْكَ؟ قَالَ مُوسَى : لَا، فَأَوْحَى اللَّهُ عَزَّ وَجَلَّ إِلَى مُوسَى : بَلَى عَبْدُنَا خَضِرٌ، فَسَأَلَ السَّبِيلَ إِلَى لُقِيِّهِ، فَجَعَلَ اللَّهُ لَهُ الْحُوتَ آيَةً، وَقِيلَ لَهُ : إِذَا فَقَدْتَ الْحُوتَ فَارْجِعْ فَإِنَّكَ سَتَلْقَاهُ، فَكَانَ مُوسَى صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ يَتَّبِعُ أَثَرَ الْحُوتِ فِي الْبَحْرِ، فَقَالَ فَتَى مُوسَى لِمُوسَى : { أَرَأَيْتَ إِذْ أَوَيْنَا إِلَى الصَّخْرَةِ فَإِنِّي نَسِيتُ الْحُوتَ وَمَا أَنْسَانِيهِ إِلَّا الشَّيْطَانُ أَنْ أَذْكُرَهُ } قَالَ مُوسَى : { ذَلِكَ مَا كُنَّا نَبْغِي فَارْتَدَّا عَلَى آثَارِهِمَا قَصَصًا } فَوَجَدَا خَضِرًا } فَكَانَ مِنْ شَأْنِهِمَا مَا قَصَّ اللَّهُ فِي كِتَابِهِ
อบุลกอสิม คอลิด บินเคาะลิยฺ ผู้พิพากษคนหนึ่งของเมืองฮอมส์ ได้รายงานแก่พวกเราโดยกล่าวว่า มุฮัมหมัด บินหัรบฺ ได้รายงานแก่พวกเราโดยกล่าวว่า อัลเอาซาอีย์ได้รายงานแก่พวกเราว่า อัซซุฮฺรีย์ได้บอกเล่าแก่พวกเรา จากอุบัยดุลลอฮฺ บินอับดุลลอฮฺ บินอุตบะฮฺ บินมัสอูด จากท่านอิบนุอับบาส ว่า : ท่านกับอัลหุรรฺ บินก็อยสฺ บินหิศนฺ อัลฟะซารีย์ ได้ถกเถียงกันเรื่องสหายของนบีมูซา แล้วท่านอุบัย บินกะอบฺ ก็เดินผ่านมา ท่านอิบนุอับบาสจึงกล่าวว่า “ฉันกับสหายของฉันคนนี้กำลังถกเถียงกันเรื่องสหายของนบีมูซา ผู้ที่นบีมูซาได้ถามหาเส้นทางไปหาเขา ท่านเคยฟังว่าท่านนบี ศ็อลลัลลอฮุ อะลัยฮิ วะสัลลัม ได้พูดถึงเขาบ้างไหม?” ท่านอุบัยก็ได้ตอบว่า : แน่นอน ฉันเคยฟังท่านนบี ศ็อลลัลลอฮุ อะลัยฮิ วะสัลลัม กล่าวว่า “(วันหนึ่ง) ขณะที่มูซากำลังอยู่ในหมู่ผู้นำของบนีอิสรออีล ชายคนหนึ่งได้มาหาเขาและกล่าวว่า ‘ท่านทราบไหมว่ามีคนที่มีความรู้มากกว่าท่านหรือเปล่า?’ มูซาตอบว่า ‘ไม่มี’ อัลลอฮฺ อัซซะวะญัล จึงได้ประทานวะหฺยูแก่มูซาว่า ‘มีสิ คือบ่าวของเราชื่อเคาะฎิร’ มูซาก็ได้ถามเส้นทางไปหาเขา อัลลอฮฺก็ได้ทำให้ปลาเป็นสัญญาณแจ้งแก่มูซา และมีคำพูดกล่าวแก่มูซาว่า ‘เมื่อท่านสูญเสียปลาตัวนั้นไป ท่านก็จงย้อนกลับไป แล้วท่านจะพบกับเขา’ มูซา ศ็อลลัลลอฮุ อะลัยฮิ วะสัลลัม ก็ได้ติดตามร่องรอยของปลาตัวนั้นไปในทะเล แล้วเด็กรับใช้ของมูซา (คือ ยูชะอฺ บินนูน) ก็ได้กล่าวกับมูซาว่า ‘ท่านไม่เห็นหรือขณะที่พวกเราพักอยู่ที่ก้อนหิน แท้จริงผมลืมที่จะพูดถึงเรื่องปลา และไม่มีใครที่ทำให้ผมลืมกล่าวถึงมันนอกจากชัยฏอนเท่านั้น’ (อัลกะฮฟฺ 18 : 63) มูซาก็ได้กล่าวว่า ‘นั่นแหละคือสิ่งที่เราตามหา แล้วทั้งสองก็ตามร่องรอยกลับไปที่เดิม’ (อัลกะฮฟฺ 18 : 64) แล้วทั้งสองก็ได้พบกับเคาะฎิร” นั่นคือเรื่องราวของทั้งสองที่อัลลอฮฺได้เล่าไว้ในคัมภีร์ของพระองค์
