ญามิอุลอุลูม วัลหิกัม (11) : จงละทิ้งสิ่งที่ทำให้ท่านสงสัย

จากท่านอัลหะสัน บินอลี หลานชายของท่านเราะสูลุลลอฮฺ ศ็อลลัลลอฮุ อะลัยฮิ วะสัลลัม และผู้ที่รักยิ่งของท่าน เราะฎิยัลลอฮุอันฮฺ ได้กล่าวว่า : ฉันได้ท่องจำ (คำพูด) จากท่านเราะสูลุลลอฮฺ ศ็อลลัลลอฮุ อะลัยฮิ วะสัลลัม ว่า “จงละทิ้งสิ่งที่ทำให้ท่านสงสัย (คลางแคลงใจ) แล้วยึดเอาสิ่งที่ไม่ทำให้ท่านสงสัย (คลางแคลงใจ) แทน”

บันทึกโดยอันนะสาอีย์ (หะดีษเลขที่ 5711) และอัตติรมิซีย์ (หะดีษเลขที่ 2518) และอัตติรมิซีย์ได้กล่าวว่า : เป็นหะดีษหะสันเศาะฮีหฺ

อธิบายหะดีษ
ความหมายของหะดีษนี้หมายถึงการหยุดยั้งเมื่อเผชิญกับสิ่งที่คลุมเครือ (ชุบฮาต) และการระวังจากมัน เพราะสิ่งที่หะลาล (อนุมัติ) อย่างชัดเจนนั้นจะไม่ทำให้เกิดความสงสัยในหัวใจของผู้ศรัทธา (โดยคำว่า “อัรร็อยบฺ” หมายถึง ความกังวลและความไม่สบายใจ) แต่จิตใจจะสงบและหัวใจจะรู้สึกมั่นใจกับสิ่งนั้น ส่วนสิ่งที่คลุมเครือนั้นจะทำให้หัวใจเกิดความกังวลและความไม่สบายใจซึ่งนำไปสู่ความสงสัย

ส่วนหนึ่งจากความเคร่งครัด (วัรอฺ) ของชาวสะลัฟ
อิบนุลมุบาร็อกเล่าว่า : ทาสคนหนึ่งของหัสสาน บินอบีสินาน ได้เขียนจดหมายถึงเขาจากเมืองอัลอะฮฺวาซว่า “อ้อยที่ใช้ทำน้ำตาลได้รับความเสียหาย ดังนั้น โปรดซื้อน้ำตาลไว้ในพื้นที่ของท่านด้วยเถิด” เขาจึงซื้อจากชายผู้หนึ่ง และเมื่อเวลาผ่านไปเพียงเล็กน้อย ปรากฏว่าสิ่งที่เขาซื้อมานั้นมีกำไร 30,000 อิบนุลมุบาร็อกเล่าต่อว่า : หัสสานจึงไปหาเจ้าของน้ำตาลและกล่าวว่า “ท่านครับ ทาสของฉันได้เขียนจดหมายมาให้ แต่ฉันไม่ได้แจ้งท่านในสิ่งที่ฉันซื้อจากท่าน” อีกฝ่ายกล่าวว่า “ตอนนี้ท่านได้แจ้งฉันแล้ว และฉันยินดีให้แก่ท่าน” อิบนุลมุบาร็อกกล่าวว่า : หัสสานจึงกลับไปแต่หัวใจของเขาแบกรับไม่ได้ เขาจึงกลับมาหาเจ้าของน้ำตาลอีกครั้งและกล่าวว่า “ท่านครับ ฉันไม่ได้จัดการเรื่องนี้อย่างถูกต้องตั้งแต่แรก ฉันอยากให้ท่านยกเลิกการซื้อขายนี้” อิบนุลมุบาร็อกกล่าวว่า : หัสสานยังคงพยายามจนกระทั่งเขาสามารถคืนสินค้าให้ได้

และยูนุส บินอุบัยดฺ นั้น เมื่อสินค้ามีคุณภาพดีและเป็นที่ต้องการ เมื่อเขาส่งคนไปซื้อ เขาจะบอกแก่ผู้ที่ไปซื้อให้ว่า “จงแจ้งแก่คนที่ท่านซื้อจากเขาว่า สินค้านั้นกำลังเป็นที่ต้องการในตลาด”

และฮิชาม บินหัสสาน ได้กล่าวว่า “มุฮัมหมัด บินสีรีน ละทิ้งทรัพย์สินมูลค่า 40,000 เนื่องจากสิ่งที่พวกท่านไม่เห็นว่ามีปัญหาใด ๆ ในวันนี้”

และมีเรื่องที่ควรตระหนักตรงนี้คือ การพิจารณาอย่างละเอียดเพื่อหยุดยั้งจากสิ่งคลุมเครือ (ชุบฮาต) นั้นคู่ควรแก่ผู้ที่การดำเนินชีวิตทั้งหมดของเขามีความเที่ยงตรง และการงานต่าง ๆ ของเขาสอดคล้องกับความยำเกรงและความสำรวม
ส่วนผู้ที่ตกอยู่ในการละเมิดข้อห้ามที่ชัดเจน แล้วต้องการที่จะสำรวมตนจากรายละเอียดปลีกย่อยของสิ่งที่คลุมเครือนั้น เขาจะไม่ได้รับการยอมรับในเรื่องนั้น แต่จะถูกตำหนิแทน ดังที่ท่านอิบนุอุมัรได้กล่าวไว้แก่ผู้ที่ถามท่านเกี่ยวกับเลือดยุงในขณะที่พวกเขาได้สังหารท่านอัลหุสัยนฺ

มีรายงานจากชาวอิรักว่า พวกเขาถามฉันเกี่ยวกับเลือดยุง ทั้ง ๆ ที่พวกเขาได้สังหารท่านอัลหุสัยนฺ และฉันเคยฟังท่านนบี ศ็อลลัลลอฮุ อะลัยฮิ วะสัลลัม กล่าวว่า “ทั้งสอง (อัลหะสันและอัลหุสัยนฺ) คือดอกไม้หอมของฉันในโลกนี้” (บันทึกโดยอัลบุคอรีย์ หะดีษเลขที่ 3753)

และอิมามอะหมัดเคยใช้ความเคร่งครัด (วัรอฺ) กับตัวท่านเอง ท่านเคยสั่งให้คนไปซื้อเนย และเขานำมันมาให้บนกระดาษ ท่านจึงสั่งให้คืนกระดาษแก่ผู้ขาย

และคำกล่าวของท่านนบี ศ็อลลัลลอฮุ อะลัยฮิ วะสัลลัม ที่ว่า “แท้จริงความดีคือความสงบใจ และความชั่วร้ายคือความสงสัย” หมายถึง ความดีนั้นทำให้หัวใจรู้สึกสงบ ส่วนความชั่วร้ายนั้นทำให้เกิดความสงสัยและไม่ทำให้จิตใจสงบ และนี่คือการชี้แนะให้กลับไปพิจารณาที่หัวใจเมื่อเกิดความสงสัย

และคำกล่าวของท่านในอีกรายงานหนึ่งว่า “แท้จริงความสัจจริงคือความสงบใจ และการโกหกคือความสงสัย” ชี้ให้เห็นว่า ไม่ควรเชื่อถือคำพูดของทุกคน ดังที่ท่านได้กล่าวในหะดีษที่รายงานโดยท่านวาบิเศาะฮฺว่า “แม้ว่าผู้คนจะให้คำตอบ (ฟัตวา) แก่ท่านซ้ำแล้วซ้ำเล่าก็ตาม” (บันทึกโดยอะหมัด หะดีษเลขที่ 17540)

แต่ให้เชื่อถือคำพูดของผู้ที่พูดความจริง และเครื่องหมายของความสัจจริงคือมันทำให้หัวใจสงบ และเครื่องหมายของการโกหกคือมันทำให้เกิดความสงสัย จิตใจจะไม่สงบกับมัน แต่รู้สึกรังเกียจมัน